Bračni partner kao nosilac stanarskog prava nakon smrti supružnika
U društvenom i pravnom kontekstu stambenih odnosa, pitanje prava na korištenje stana i njegovog nasljeđivanja ili prenošenja predstavlja značajnu temu, posebno u situacijama koje se tiču porodičnih odnosa, smrti nosioca prava i zaštite članova domaćinstva. Posebno je osjetljivo pitanje položaja bračnog partnera nakon smrti supružnika koji je bio nosilac stanarskog prava. Zakon o stambenim odnosima, u svojim odredbama, jasno se bavi ovim pitanjem kako bi se osigurala pravna sigurnost i kontinuitet stanovanja.
Stanarsko pravo i njegov nosilac
Prema članu 19. Zakona o stambenim odnosima, nosilac stanarskog prava na istom stanu može biti samo jedno lice. Ovo je važno za razumijevanje pravne prirode stanarskog prava kao ličnog prava korištenja stana koje, u načelu, ne dijele više osoba formalno u istom trenutku.
Međutim, zakon pravi izuzetak u slučaju bračnih partnera. Ako je ugovor o korišćenju stana zaključen od strane jednog bračnog partnera, koji stanuje zajedno sa drugim partnerom u zajedničkom domaćinstvu, smatra se da oba supružnika stiču status nosilaca stanarskog prava. Dakle, pravo ne počiva isključivo na ugovoru, već i na činjenici zajedničkog života i korištenja stana.
Pravo bračnog partnera nakon smrti nosioca
Ključna situacija nastaje u slučaju smrti jednog od bračnih partnera koji je bio formalni nosilac stanarskog prava. U takvoj situaciji, član 19. stav 3. propisuje da, kada su oba bračna druga smatrana nosiocima stanarskog prava (u smislu prethodnog stava), a jedan od njih umre ili trajno prestane da koristi stan, drugi bračni partner zadržava stanarsko pravo kao jedini nosilac, osim ako je zakonom drukčije određeno.
Ova zakonska norma ima izuzetno važnu socijalnu i pravnu funkciju, jer štiti preživjelog partnera od potencijalnog gubitka doma, naročito u situacijama kada stanarsko pravo nije bilo zajednički formalizovano. U praksi, to znači da osoba koja je sa supružnikom dijelila život i dom, automatski stiče puno pravo korištenja stana i nastavlja da ga koristi kao pravno priznati nosilac stanarskog prava.
Prošireni krug korisnika stana
U vezi sa prethodnim, član 6. Zakona daje dodatnu širinu u definisanju korisnika stana. Prema ovoj odredbi, korisnicima se smatraju nosilac stanarskog prava i članovi njegovog porodičnog domaćinstva koji trajno žive u istom stanu, uključujući i osobe koje su prestale biti članovi domaćinstva, ali su ostale u stanu.
Članovima porodičnog domaćinstva, pored bračnih partnera, ubrajaju se i djeca (rođena u braku, van braka, usvojena, pastorčad), roditelji, braća, sestre, unučad, kao i osobe koje zakonski imaju obavezu izdržavanja ili su izdržavane od strane nosioca prava. Zakon čak priznaje i lica koja žive sa nosiocem stanarskog prava u ekonomskoj zajednici više od 10 godina ili više od 5 godina ako su se uselila na osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju.
Zaključak
Na osnovu navedenih zakonskih odredbi, može se zaključiti da bračni partner stiče status nosioca stanarskog prava u slučaju smrti supružnika koji je bio formalni nosilac tog prava. Ova zakonska zaštita ima za cilj očuvanje stambene sigurnosti, porodične stabilnosti i socijalne pravde, sprečavajući da osoba koja je život provela s partnerom ostane bez krova nad glavom usljed formalnih pravnih nedostataka.
U praksi, ova zakonska rješenja olakšavaju dokazivanje prava i štite građane u emotivno i pravno teškim trenucima nakon smrti voljene osobe. Preporučuje se, međutim, da se prava i statusi formalizuju u što većoj mjeri, radi izbjegavanja potencijalnih sporova, naročito u situacijama kada u igru ulaze i druga zainteresovana lica (npr. nasljednici, prethodni korisnici ili pravni subjekti).
Zakon, u ovom slučaju, ide u korist pravde – priznajući stvarno stanje porodičnog života i štiteći pravo na dom kao jedno od osnovnih ljudskih prava.
