PRAVILNIKO ZDRAVSTVENOM NADZORU LICA PROFESIONALNO IZLOŽENIH JONIZUJUĆEM ZRAČENjU(“Sl. glasnik BiH”, br. 68/2015) |
(Predmet)
Ovim pravilnikom se propisuju uslovi koje zdravstvene ustanove moraju ispunjavati za obavljanje poslova zdravstvene kontrole lica profesionalno izloženih jonizujućem zračenju (u daljem tekstu: profesionalno izložena lica) i lica na obuci, učenika i studenata; kriterijumi za utvrđivanje zdravstvenog stanja i radne sposobnosti profesionalno izloženih lica; postupak i rokovi za sve vrste zdravstvenog pregleda; način ocjene radne sposobnosti profesionalno izloženih lica; vođenje i čuvanje zdravstvene dokumentacije, kao i druga pitanja od značaja za zdravstveni nadzor profesionalno izloženih lica i lica na obuci, učenika i studenata.
(Definicije)
Termini koji se koriste u ovom pravilniku imaju sljedeće značenje:
a) Autorizovana zdravstvena ustanova – zdravstvena ustanova registrovana za djelatnost medicine rada koja uspostavlja opštu i specifičnu zdravstvenu kontrolu profesionalno izloženih lica i lica na obuci, učenika i studenata, a koja za to ima autorizaciju Državne regulatorne agencije za radijacionu i nuklearnu bezbjednost (u daljem tekstu: Agencija).
b) Biodozimetrija – laboratorijske ili kliničke metode korišćene za mjerenje ili procjenu doze jonizujućeg zračenja, odnosno apsorbovane energije. Biodozimetrija mjeri dozu spoljne i unutrašnje ekspozicije u unutrašnjim organima i tkivima.
c) Deterministički efekti zračenja – zdravstveni radijacioni efekti za koje postoji prag doze iznad koje jačina efekta varira sa dozom.
d) Doktor medicine specijalista medicine rada (u daljem tekstu: specijalista medicine rada) – u smislu ovog pravilnika jeste doktor koji je nadležan za provođenje zdravstvene kontrole profesionalno izloženih lica i lica na obuci, učenika i studenata, i koji ima završenu obuku iz zaštite od jonizujućeg zračenja u skladu sa važećim propisima.
e) Lice na obuci, učenik ili student – svako lice na obuci unutar ili izvan jedne ustanove kako bi se osposobilo za određenu profesiju direktno ili indirektno vezanu za aktivnosti koje obuhvataju ekspoziciju jonizujućem zračenju.
f) Granice doza za profesionalno izložena lica za godinu dana – 20 mSv za efektivnu dozu, 20 mSv ekvivalentne doze za sočivo i 500 mSv ekvivalentne doze za kožu ili za ekstremitete: šake, podlaktice, stopala i gležnjeve.
g) Profesionalna ekspozicija – ekspozicija profesionalno izloženog lica tokom obavljanja posla sa izvorima jonizujućeg zračenja.
h) Profesionalno izloženo lice – lice koje radi sa izvorima ili se u procesu rada nalazi u poljima zračenja i može biti podvrgnuto ekspoziciji koja može rezultirati dozama višim od vrijednosti granica doza za stanovništvo.
i) Profesionalno izloženo lice kategorije A – profesionalno izloženo lice koje usljed uslova obavljanja posla može primiti efektivnu dozu iznad 6 mSv godišnje ili godišnju ekvivalentnu dozu veću od 15 mSv za sočivo, ili godišnju ekvivalentnu dozu veću od 150 mSv za kožu ili za ekstremitete: šake, podlaktice, stopala i gležnjeve.
j) Profesionalno izloženo lice kategorije B – profesionalno izloženo lice koje nije kategorisano kao profesionalno izloženo lice kategorije A.
k) Radni zadaci sa izvorima zračenja – radni zadaci koji uključuju ekspoziciju jonizujućem zračenju koja kod profesionalno izloženih lica može prekoračiti bilo koju od granica doza za stanovništvo.
l) Stohastički efekti zračenja – zdravstveni radijacioni efekti čija je jačina nezavisna od doze, a vjerovatnost pojavljivanja proporcionalna dozi, bez praga doze.
m) Ekspertiza – posebno znanje ili poznavanje neke oblasti koje profesionalnom autoritetu dozvoljava procjenu i tumačenje rezultata i nalaza koji su predmet ekspertize, uz poznate mehanizme i procedure korišćenja ekspertize. Rezultat ekspertize se mora dokumentovati u obliku izvještaja.
(Kontrola zdravstvenog stanja profesionalno izloženih lica)
(1) Kontrola zdravstvenog stanja profesionalno izloženih lica kategorija A i B se bazira na opštim principima medicine rada.
(2) Kontrolu zdravstvenog stanja profesionalno izloženih lica kategorije A obavlja autorizovana zdravstvena ustanova i ona uključuje:
a) prethodni zdravstveni pregled prije zaposlenja ili klasifikacije u kategoriju A da bi se odredila zdravstvena sposobnost za radno mjesto profesionalno izloženog lica kategorije A.
b) periodični zdravstveni pregled profesionalno izloženih lica kategorije A, koji se obavlja najmanje jedanput godišnje u cilju određivanja dalje sposobnosti tih lica za obavljanje svojih radnih zadataka. Priroda ovih pregleda zavisi od vrste posla i individualnog zdravstvenog stanja profesionalno izloženog lica.
c) vanredni pregled u slučaju da su ispunjeni uslovi iz člana 12 ovog pravilnika.
(3) Autorizovana zdravstvena ustanova može indicirati nastavak kontrole zdravstvenog stanja profesionalno izloženog lica kategorije A i nakon prestanka rada koliko god to smatra potrebnim radi očuvanja zdravlja profesionalno izloženog lica.
DIO DRUGI – ZDRAVSTVENI PREGLEDI
(Upućivanje na zdravstveni pregled)
(1) Nosilac autorizacije za obavljanje djelatnosti sa izvorima jonizujućeg zračenja (u daljem tekstu: nosilac autorizacije) upućuje profesionalno izloženo lice u autorizovanu zdravstvenu ustanovu na:
a) prethodni pregled sa uputnicom iz Aneksa 1 Obrazac 1 ovog pravilnika;
b) periodični pregled sa uputnicom iz Aneksa 1 Obrazac 2 ovog pravilnika;
c) vanredni pregled sa uputnicom iz Aneksa 3 Obrazac 5 ovog pravilnika.
(2) Obrazovna ustanova upućuje lica na obuci, učenike i studente na prethodni, periodični i vanredni pregled u autorizovanu zdravstvenu ustanovu sa uputnicama iz stava (1) ovog člana.
(3) Nosilac autorizacije iz stava (1) ovog člana i obrazovna ustanova popunjavaju uputnice iz stava (1) ovog člana u dva primjerka, pri čemu jedan primjerak dostavljaju autorizovanoj zdravstvenoj ustanovi, a drugi zadržavaju u svojoj arhivi.
(Saradnja ustanova u zdravstvenoj kontroli)
Ako autorizovana zdravstvena ustanova za obavljanje djelatnosti zdravstvene kontrole profesionalno izloženih lica i lica na obuci, učenika i studenata u postupku ocjenjivanja opštih i specifičnih zdravstvenih uslova profesionalno izloženog lica utvrdi da je za ocjenu zdravstvene sposobnosti neophodna ranija medicinska dokumentacija, može je zahtijevati od medicinske ustanove koja posjeduje tu dokumentaciju.
(Promjena autorizovane zdravstvene ustanove)
(1) Ako nosilac autorizacije za obavljanje djelatnosti sa izvorima jonizujućeg zračenja angažova novu autorizovanu zdravstvenu ustanovu za zdravstvenu kontrolu profesionalno izloženih lica, ta zdravstvena ustanova podnosi zahtjev ranije angažovanoj zdravstvenoj ustanovi da joj dostavi originalnu medicinsku dokumentaciju o ranije izvršenim pregledima profesionalno izloženih lica.
(2) Ranije angažovana zdravstvena ustanova dužna je novoangažovanoj zdravstvenoj ustanovi traženu dokumentaciju dostaviti u roku od 30 (trideset) dana od dana prijema zahtjeva i kopiju dokumentacije zadržati u vlastitoj arhivi.
(3) Prilikom dostavljanja dokumentacije iz st. (1) i (2) ovog člana moraju se poštovati odredbe važećih propisa koji se odnose na lična prava pacijenata, odnosno zaštitu ličnih podataka.
(Prethodni zdravstveni pregled)
(1) Prethodni zdravstveni pregled se obavlja:
a) prije početka obuke ili školovanja za rad sa izvorima jonizujućeg zračenja;
b) prije početka rada sa izvorima jonizujućeg zračenja;
c) kod promjene vrste posla sa izvorima jonizujućeg zračenja.
(2) Cilj prethodnog pregleda je da se procijeni zdravstvena sposobnost lica za radne zadatke profesionalno izloženog lica kategorije A, kao i da se utvrdi da li je zdravstveno stanje tog lica takvo da su potrebne specijalne mjere predostrožnosti za vrijeme rada.
(3) Kod prethodnog zdravstvenog pregleda iz stava (1) tačka a) ovog člana, nosilac autorizacije kod kojeg se vrši obuka ili školovanje ne može primiti lice na obuku ili školovanje bez obavljenog prethodnog pregleda.
(4) Osim razloga za prethodni pregled iz stava (1) ovog člana, prethodnom pregledu podliježe i profesionalno izloženo lice kategorije A koje je imalo prekid u obavljanju posla duži od 12 (dvanaest) mjeseci.
(Posebni zahtjevi kod prethodnog pregleda)
Kod prethodnog pregleda treba obratiti posebnu pažnju na:
a) zdravstvenu sposobnost profesionalno izloženog lica kategorije A za upotrebu opreme za zaštitu disajnih organa ako radni zadaci uključuju korišćenje takve opreme.
b) zdravstvenu sposobnost profesionalno izloženog lica kategorije A za radne zadatke s otvorenim izvorima zračenja ukoliko boluje od bolesti kože, kao što su neke vrste ekcema i psorijaza. U ovim slučajevima odluka o zdravstvenoj sposobnosti treba biti bazirana na prirodi i stadijumu bolesti, kao i o prirodi posla. Profesionalno izložena lica sa navedenim bolestima mogu biti sposobna za rad s otvorenim izvorima zračenja ako su nivoi aktivnosti niski i ako se preduzmu odgovarajuće zaštitne mjere, kao što je pokrivanje izloženih dijelova tijela.
c) zdravstvenu sposobnost profesionalno izloženog lica kategorije A za obavljanje radnih zadataka ukoliko boluje od psihičkih poremećaja. U ovim slučajevima, u odlučivanju o zdravstvenoj sposobnosti treba voditi računa o sigurnosnim implikacijama simptomatskih epizoda bolesti, a primarno je da li to lice može predstavljati opasnost za sebe ili za kolege sa posla.
d) zdravstvenu sposobnost lica na obuci, učenika i studenata za pohađanje obuke.
(Sadržaj prethodnog pregleda)
Prethodni zdravstveni pregled obuhvata:
a) Uvid u raniju medicinsku, nemedicinsku dokumentaciju i procjenu radijacionog rizika;
b) Anamnestičke podatke, što obuhvata ličnu, porodičnu i radnu anamnezu, te podatke o sadašnjem zdravstvenom stanju;
c) Opšti klinički pregled i pretrage, što obuhvata:
I. Fizikalni pregled organa i organskih sistema, sa posebnim osvrtom na status kože,
II. Laboratorijske pretrage: SE, KKS, DKS, GUK, pregled urina, bilirubin, urea, kreatinin ALT i AST, ALP, LDH,
III. PA snimak pluća, prema indikacijama,
IV. Spirometriju, prema indikacijama,
V. Audiometriju,
VI. EKG.
d) Psihološku obradu;
e) Neurološki i psihijatrijski pregled;
f) Oftalmološki pregled;
g) Ginekološki pregled za žene u indiciranim slučajevima sa Papa testom i klinički pregled dojki;
h) Kapilaroskopski pregled za lica koja u toku rada mogu biti izložena direktnom snopu X i gama zraka ili površinskoj kontaminaciji beta emiterima, po odluci specijaliste medicine rada i prema procjeni rizika;
i) Ostale preglede koje odredi specijalista medicine rada uz obrazloženje, a kojima se utvrđuje sposobnost za obavljanje radnih zadataka koji indirektno utiču na sigurnost primjene izvora jonizujućih zračenja.
(Periodični zdravstveni pregled kategorije A)
(1) Periodični zdravstveni pregledi obavljaju se svakih 12 (dvanaest) mjeseci za profesionalno izloženo lice kategorije A i vrše se radi praćenja i ocjene zdravstvenog stanja, odnosno sposobnosti za rad na određenom radnom mjestu.
(2) Periodični pregledi se mogu obavljati i češće od roka propisanog u stavu (1) ovog člana ukoliko uz obrazloženje specijalista medicine rada autorizovane zdravstvene ustanove smatra potrebnim, zavisno od zdravstvenog stanja.
(Sadržaj periodičnog pregleda kategorije A)
(1) Periodični zdravstveni pregled profesionalno izloženih lica kategorije A sadrži:
a) uzimanje novih anamnestičkih podataka i uvid u lični dozimetrijski izvještaj i dozimetrijski izvještaj radnog mjesta za ocjenjivani period;
b) klinički pregled i pretrage kao kod prethodnog zdravstvenog pregleda osim pregleda oftalmologa, s tim da se oftalmološki pregled radi svaka 24 (dvadeset četiri) mjeseca;
c) ostale preglede koje odredi specijalista medicine rada, prema indikacijama.
(2) Dodatni dio periodičnog pregleda prema indikacijama specijaliste medicine rada sadrži:
a) kapilaroskopski pregled za lica koja u toku rada mogu biti izložena direktnom snopu X i gama zraka, ili površinskoj kontaminaciji beta emiterima, po odluci specijaliste medicine rada i prema procjeni rizika;
b) mjerenje ukupne radioaktivnosti u cijelom tijelu ili u ključnim organima u slučaju indikacija;
c) mjerenje koncentracije radionuklida u biološkim uzorcima u slučaju indikacija;
d) radiotoksikološko ispitivanje zavisno od radiotoksičnosti i ukupne aktivnosti radionuklida, prema procjeni rizika.
(Vanredni zdravstveni pregled)
(1) Vanredni zdravstveni pregled se obavlja kada je profesionalno izloženo lice kategorije A primilo dozu koja je iznad godišnje granice za efektivnu ili ekvivalentnu dozu.
(2) Osim slučajeva iz stava (1) ovog člana, vanredni pregled se obavlja kod sumnje da je došlo do unošenja radionuklida udisanjem ili oralno, ili kontaminacijom tijela kod otvorenih izvora zračenja.
(Sadržaj vanrednog pregleda i terapijske procedure)
(1) Vanredni zdravstveni pregled sadrži:
a) anamnestičke podatke;
b) opšti klinički pregled sa indiciranim laboratorijskim pretragama;
c) biodozimetriju, analizom hromozomskih aberacija, kod ekspozicije profesionalno izloženog lica koje je primilo efektivnu dozu od 200 mSv i više;
d) terapijske procedure ukoliko su procijenjene spoljne doze na cijelo tijelo ili organe na pragu ili iznad praga doze za determinističke efekte.
(2) Ostale preglede i pretrage, kao i način tretmana, uz obrazloženje određuje specijalista medicine rada koji sprovodi specifičnu zdravstvenu zaštitu profesionalno izloženih lica zavisno od razloga upućivanja na vanredni zdravstveni pregled.
DIO TREĆI – MEDICINSKA OGRANIČENjA I POSEBAN NADZOR
(Medicinska ograničenja)
(1) Ako profesionalno izloženo lice oboli od maligne bolesti, uključujući i slučaj da je bilo podvrgnuto radioterapijskom tretmanu, ono nije nesposobno za rad sa izvorima zračenja.
(2) U slučaju navedenom u stavu (1), kao i u slučajevima iz člana 8 tačke a), b) i c) ovog pravilnika, sposobnost za rad sa izvorima zračenja treba procijeniti individualno vodeći računa o:
a) kvalitetu izliječenja;
b) opštoj prognozi i drugim zdravstvenim implikacijama;
c) razumijevanju i željama profesionalno izloženog lica;
d) prirodi radnih zadataka.
(Savjetodavni i poseban zdravstveni nadzor)
Pod stalnim savjetodavnim i posebnim zdravstvenim nadzorom autorizovane zdravstvene ustanove, odnosno specijaliste medicine rada, moraju biti sljedeća profesionalno izložena lica:
a) ženskog pola od momenta začeća pa do kraja trudnoće;
b) ženskog pola u periodu dojenja;
c) koja su zabrinuta zbog ekspozicije jonizujućem zračenju;
d) lica kategorije A koja su sposobna pod određenim uslovima i preporukama; npr. odstupanje hematoloških testova preko 5% od normalnih vrijednosti kod periodičnih zdravstvenih pregleda ne čine lice nesposobnim za taj posao, nego zahtijeva ponavljanje pretrage u roku od 30 (trideset) dana, odnosno dalji zdravstveni nadzor;
e) koja imaju značajne promjene zdravstvenog stanja;
f) kada im prestane radni odnos, sve dok postoji mogućnost zdravstvenih posljedica od ranije ekspozicije zračenju.
DIO ČETVRTI – MEDICINSKA KLASIFIKACIJA, OCJENA SPOSOBNOSTI I IZVJEŠTAJI
(Medicinska klasifikacija sposobnosti)
(1) Ocjena zdravstvene sposobnosti za obavljanje radnih zadataka profesionalno izloženog lica kategorije A može biti:
a) Sposoban;
b) Sposoban pod sljedećim uslovom (uslovima) i preporukom;
c) Nesposoban.
(2) Ocjena zdravstvene sposobnosti upisuje se u:
a) izvještaj o prethodnom zdravstvenom pregledu;
b) izvještaj o periodičnom zdravstvenom pregledu;
c) zdravstveni karton i protokol autorizovane zdravstvene ustanove;
d) izvještaj o sprovedenoj ekspertizi u posebnim slučajevima.
(Ocjena zdravstvene sposobnosti)
(1) Ocjenjvanje zdravstvene sposobnosti za obavljanje radnih zadataka profesionalno izloženog lica kategorije A se radi kod:
a) profesionalne orijentacije učenika i studenata za profesije koje uključuju ekspoziciju jonizujućem zračenju;
b) zapošljavanja ili promjene radnog mjesta;
c) periodičnog pregleda;
d) vanrednog događaja;
e) postojanja sumnje na profesionalno oboljenje ili potvrđenog profesionalnog oboljenja;
f) postojanja oboljenja navedenih u članu 8 tačke b) i c).
(2) Lice se ne smije zaposliti na radno mjesto koje potpada pod kategoriju A niti se može klasifikovati kao profesionalno izloženo lice kategorije A za određeno radno mjesto ukoliko je autorizovana zdravstvena ustanova ocijenila da nije sposobno za rad na tom radnom mjestu.
(Zdravstveni karton)
Autorizovana zdravstvena ustanova, odnosno specijalista medicine rada, radi praćenja zdravstvenog stanja svakog profesionalno izloženog lica kategorije A vodi zdravstveni karton koji uključuje:
a) radnu anamnezu i prirodu posla koju profesionalno izloženo lice obavlja;
b) podatke o prethodnom i periodičnom zdravstvenom pregledu;
c) podatke o vanrednim pregledima ili pretragama zbog prekoračenja granica doze ukoliko ih ima;
d) rezultate individualnog monitoringa izloženosti profesionalno izloženih lica i monitoringa radnog mjesta;
e) podatke o oboljenjima koja su posljedica izloženosti jonizujućem zračenju i način tretmana;
f) druge bolesti i način tretmana.
(Izvještaj o zdravstvenom pregledu)
(1) Izvještaj o izvršenom prethodnom pregledu i izvještaj o periodičnom zdravstvenom pregledu profesionalno izloženog lica, koji su dati u u Obrascu 3 i Obrascu 4 Aneksa 2 ovog pravilnika, ispunjavaju se u četiri primjerka od kojih se nosiocu autorizacije za obavljanje djelatnosti sa izvorima zračenja i profesionalno izloženom licu dostavlja jedan primjerak, a jedan primjerak zadržava autorizovana zdravstvena ustanova.
(2) Jedan primjerak izvještaja i godišnji zbirni izvještaj sa analizom podataka dostavlja se Agenciji.
(3) Izvještaj o zdravstvenom pregledu potpisuju i faksimilom ovjeravaju specijalista medicine rada i direktor autorizovane zdravstvene ustanove.
(Ekspertiza)
(1) Sprovođenje ekspertize se određuje u sljedećim slučajevima:
a) kod vanrednog pregleda;
b) poslije tretmana bolesti koje su posljedica profesionalne izloženosti jonizujućem zračenju;
c) kod sumnje na profesionalno oboljenje ili potvrde profesionalnog oboljenja;
d) kod oboljenja i povreda sa dužom privremenom ili trajnom nesposobnošću;
e) na zahtjev institucije u kojoj je zaposleno profesionalno izloženo lice.
(2) Izvještaj o provedenoj ekspertizi potpisuje ekspertska grupa koju formira autorizovana zdravstvena ustanova uz saglasnost Agencije.
(3) Ekspertsku grupu iz stava (2) ovog člana trebaju činiti:
a) dva specijalista medicine rada, od kojih je jedan zaposlen u autorizovanoj zdravstvenoj ustanovi gdje se obavlja ljekarski pregled;
b) doktor medicine specijalista radijacione onkologije ili radiodijagnostike ili nuklearne medicine;
c) specijalista medicinske fizike ili ekspert za zaštitu od jonizujućeg zračenja.
(4) Ekspertiza se izdaje u pet primjeraka i dostavlja se:
a) profesionalno izloženom licu;
b) nosiocu autorizacije za obavljanje djelatnosti;
c) Agenciji;
d) nadležnom ministarstvu zdravstva;
e) arhivi autorizovane zdravstvene ustanove.
(Privremena ili trajna nesposobnost profesionalno izloženog lica)
(1) Kod privremene radne nesposobnosti profesionalno izloženog lica duže od 12 (dvanaest) mjeseci postupa se po odredbama važećeg zakona o zdravstvenom osiguranju, a kod trajne nesposobnosti prema važećem zakonu o penzijsko‐invalidskom osiguranju i listi profesionalnih bolesti.
(2) Kod izliječenih i saniranih bolesti koje su bile razlog za odluku o nesposobnosti profesionalno izloženog lica za obavljanje radnih zadataka, specijalista medicine rada autorizovane zdravstvene ustanove vrši ponovnu procjenu sposobnosti tog lica uz uvažavanje razumijevanja i želja profesionalno izloženog lica.
(Rokovi za ocjenu zdravstvene sposobnosti)
(1) Izvještaji o izvršenom prethodnom i periodičnom zdravstvenom pregledu dostavljaju se u roku od 10 (deset) dana od dana početka zdravstvenog pregleda, a najkasnije u roku od 30 (trideset) dana ako je potrebna dodatna medicinska obrada.
(2) Zbirni godišnji izvještaj dostavlja se Agenciji do 31. januara naredne godine.
(3) Ekspertiza iz člana 20 ovog pravilnika dostavlja se subjektima iz člana 20 stav (4) ovog pravilnika najkasnije u roku od 30 (trideset) dana.
(Čuvanje medicinske dokumentacije)
(1) Medicinsku dokumentaciju na osnovu koje je donesena ocjena zdravstvene sposobnosti profesionalno izloženog lica, kao i drugu medicinsku dokumentaciju iz čl. 18, 19, 20 i 21 ovog pravilnika, autorizovana zdravstvena ustanova dužna je da čuva dok profesionalno izloženo lice napuni 75 (sedamdeset pet) godina života ili u svakom slučaju najmanje 30 (trideset) godina od završetka posla koji uključuje profesionalnu ekspoziciju zračenju.
(2) Medicinska dokumentacija iz stava (1) ovog člana mora biti na raspolaganju nadležnim organima i profesionalno izloženom licu.
(Žalbe profesionalno izloženih lica)
Na odluke koje u skladu sa ovim pravilnikom donosi specijalista medicine rada može se izjaviti žalba prema važećim propisima u Bosni i Hercegovini koji regulišu prava pacijenata.
(Prestanak primjene)
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o autorizaciji pravnih lica koja obavljaju zdravstvene preglede i načinu obavljanja zdravstvenih pregleda lica profesionalno izloženih jonizujućem zračenju (“Službeni glasnik BiH”, broj 25/12).
(Stupanje na snagu)
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u “Službenom glasniku BiH”.