Taekwondo je korejska borilačka vještina nastala 40-ih godina dvadesetog stoljeća spajanjem različitih vještina koje su se vježbale u to vrijeme. Njezino ime dolazi iz riječi Tae što znači udariti nogom, Kwon, što znači udariti rukom i Do, što znači put. Taekwondo je udaračka vještina koju odlikuju atraktivne nožne tehnike i brzina. Danas se taekwondo smatra jednom od najpopularnijih borilačkih vještina i sportova, a broj vježbača u svijetu se procjenjuje na više od 100 milijuna.
Povijest
Povijest borilačkih vještina u Koreji je vrlo duga. Najstariji dokazi su kipovi i slike pronađeni u grobnici dinastije Muyong Chong (oko 3. stoljeća pr. Kr.) koje prikazuju ratnike u borbenim pozama. U to doba, Koreja je bila podijeljena na tri kraljevstva: Silla, Koguryo i Paekje. Sva tri kraljevstva su imala jake vojske (u Koguryo zvanih “SonBae”, u Silla “Hwarang”) koje su izučavale vještinu nenaoružane borbe. U to vrijeme, vještina se zvala HwaRang-Sul ili SuBak / SooBakh-Do /.
Subak se razvio u vještinu taekkyon ( izgovor: tekjon ), koja se često koristila na vojnim demonstracijama, i na turnirima na kojima su se ratnici mogli dokazati u međusobnom nadmetanju. To posebno dolazi do izražaja za vrijeme dinastije Koryo (918. – 1392. n.e.), koja ujedinjuje tri kraljevstva, i kada se natjecanja u taekkyonu koriste u svrhu pronalaženja talentiranih novih vojnika ili čak promaknuća vojnika u časnike. Kroz stoljeća, taekkyon razvija mnogo specifičnih nožnih tehnika. Za vrijeme dinastije Joseon, konfucijanizam zamjenjuje budizam kao službena religija, i društvo postaje manje fokusirano na ratovanje i viši društveni slojevi počinju se više baviti poezijom i glazbom. Shodno tome, taekkyon postaje zanimacija nižih društvenih slojeva i preživljava kao narodna igra sve do početka 20. stoljeća.
Za vrijeme japanske okupacije Koreje, sve borilačke vještine su strogo zabranjene i taekkyon praktički izumire. Mnogo Korejaca putuje u Japan na studij i tamo se upoznaje s vještinama ju-do, karate-do, aikido. Po završetku drugog svjetskog rata i japanske okupacije, vraćaju se u Koreju i otvaraju škole borilačkih vještina, korejski “Moo-Sool” izgovor MuSul = ratnička umjetnost podijeljene na pretežito udaračke Tang-Soo-Do; Soo-Bakh-Do ili više hvatačke YU-DO korejski ĐUDO ili JUDO, odnosno miješane hvatačko-udaračke HAP-KI-DO pod utjecajem AIKIDO-a iz Japana. Ideogram izvorno kineski isti je Wu-Shu ( vu-šu), Moo-Sul ( mu-sul) i Bu-Jutsu ( bu-đucu) za izraz “ratnička umjetnost-umijeće”, ili uz dodatak DO ratnički put: BU-DO japanski, MOO-DO korejski i WU-DAO kineski; Kineski sustav danas je WU-SHU s 12 grana ratničkih umjetnosti, prikazanih kao demo-sustav na Olimpijskim igrama u Pekingu ( Beijing ) 2008, te Svjetskim igrama borilačkih sportova i vještina, Peking-Kina 2010. i Petrograd-Rusija 2013. ( GAISF/AGFIS SportAccoerd “World Games Combat Sports” ).
Neke od poznatih škola iz ovog razdoblja su Moo-Duk-Kwan, Chung Do Kwan, Oh Do Kwan, Ji Do Kwan ( 9 udaračkih “kwan” -ova ili škola ). Škole nisu bile povezane, a vještina koju su podučavali (uglavnom varijacije okinavljanskog To-De sustava, kasnije nazvan Karate-Do) se nazivala raznim imenima: kong soo do, tang soo do, tae soo do itd. Kroz utjecaj taekkyona, vještina poprima mnoge specifične nožne tehnike, ali se još uvijek podučava pod različitim imenima, s različitim formama, zvanjima koja nisu ujednačena itd.
Među osnivačima škola se javlja želja za objedinjavanjem njihovih stilova u jedinstvenu korejsku borilačku udaračku vještinu. Nova vještina se isprva naziva Tang-Soo-Do, pa Tae-Soo-Do; Počinje proces zajedničkog rada udaračkih kwan-ova i osnovano je udruženje Korea Tae-Soo-Do Dae-Han (Association) 1961. kao prva udružena organizacija, koja 1965. mijenja ime u Korea Tae-Kwon-Do Dae-Han (Association), naziv koji nosi i danas, a danas se piše se skupa TaeKwonDo i izgovara TEKVONDO s naglaskom na drugom O. Navodno je ime TaeKwonDo prvi puta predložio jedan suradnik generala Choi-Hong-Hi-ja 1955.g. ali nije tada prihvaćeno, nego tek 1965. kada je general Choi Hong Hi postao predsjednik Korea Tae-Soo-Do Dae-Han i ime odmah promijenio u TaeKwon-Do, te iskoristivši vojnu moć praktično nametnuo svoj stil “Oh-Do-Kwan” i praktički zabranio ostale stilove, koji su “preživjeli” u inozemstvu, najviše u Americi i zanimljivo u Japanu gdje su Korejci najveća nacionalna manjina, pod nazivima Tang-Soo-Do, Han-Moo-Do, Kuk-Sool-Won, Tae-Kuk-Sul, Hapkido i drugi…
Svjetske organizacije TaeKwoDo sustava
U razdoblju 1945-1955 razvilo se u Koreji više smjerova i interesa za ratničke ili borilačke umjetnosti ( Moo-Sul; musul ), u 4 glavna pravca:
- YU-DOpretežito hvatački sustav, korejski JUDO ( đudo) s integriranim Goshin-Jutsu i Ju-Jutsu;
- TANG-SOO-DO / SOO-BAKH-DOili KONG-SOO-DO pretežno udarački sustav, korejski TAE-SOO-DO KARATE-DO, pod utjecajem japanskih karate-do škola ( ryu);
- KUM-DOili KUMDO, derivat japanskog sustava KENDO, mačevanje bambusovim štapovima “shi-nai” u oklopima, te IAIDO vještina mača;
- HAPKI-DOili HAPKIDO, umjetnost kooordinirane KI-energije i vrtložnih kretnji, derivat japanskog sustava AIKIDO; ideogram je isti za hapkido i aikido. Razvilo se mnogo hapkido škola. Stil za vojno-policijske potrebe nazvan je “Teuk-Gong MuSul”.
Kako su u staroj Koreji bili u prošlosti razvijeni sustavi borenja pretežno udarcima nogama, osobito iz skoka i u letu, osnivači svih korejskih udaračkih stilova-škola ( kwan ) preferirali su noge, za razliku od japanskog karate-do sustava ( ryu=stil, škola ) koji je u to vrijeme preferirao pravocrtne udarce rukama; Čak su održani susreti korejskih i japanskih praktikanata u Koreji i Japanu, više u propagandne svrhe, pa i “susret timova” Koreje i Japana u sistemu “karate-do”.
Korejci su utjecali na japanski karate-do, osobito škola Kyoku-Shin-Kai-Kan-Do koju je osnovao Koreanac Choi-Yeung-Eui i japanizirao ime u Mashutatsu Oyama, a inače je izvorno trenirao Moo-Duk-Kwan Soo-Bakh-Do ( osnivač velemajstor Hwang-Kee ). Najbrojnija nacionalna manjina u Japanu su potomci doseljenika i radnika iz Koreje, MuSul i TaeKwonDo masovniji su nego Karate-Do, jer japanski nacionalni sustav borenja je ipak Ju-Do, koji je obvezan u svim školama kao sustav tjelovježbe i samokontrole.
Korea Athletic Association (Korejsko udruženje za tjelovježbe-atletiku; državno tijelo) kao službenu organizaciju 1955 registriralo je Korea TangSooDo DaeHan; 1961 do 1965 mijenja ime u Koreaa TaeSooDo DaeHan, a 1965 u Korea TaeKwonDo DaeHan (Association).
Korea Athletic Association i korejsko ministarstvo obrazovanja proglasili su tek 1965. Tae-Kwon-Do korejskom nacionalnom ratničkom vještinom, još bez naznaka sportskih karakteristika.
Godinu dana kasnije 1966 instruktori iz 11 zemalja osnivaju ITF International TaeKwonDo Federation, koja biva primljena i u CISM ( Međunarodni savjet vojnih sportskih umijeća; Council International Sport Military Arts). U razdoblju 1959-1966 su korejski vojni instruktori pod nazivom taekwondo ( tekvondo ) prikazivali u azijskim zemljama način obuke golorukih umijeća borenja kakav je prakticiran u vojsci Južne Koreje; Prvi promotor tada je bio je Kim Bok Nam, kasnije najvišeg zvanja 11.DAN taekwondo, koji se preselio u USA i odvojio se i od ITF i od WTF.
Unatoč nastojanjima prve generacije majstora taekwondo-a koji su probali ujediniti taekwondo u jednu standardiziranu borilačku vještinu, to im nije u potpunosti uspjelo. Tek kad su u Koreji shvatili da treba krenuti u smjeru sporta, odlaskom Choi Hong Hi-ja u Kanadu, počinje nova era i opet se vraća starim kwan-ovima, te se u Koreji osniva edukacijski institut Kuk-Ki-Won ( 1972). Nastaje rascjep u tekvondou, podjela na Kuk-Ki-taekwondo, po KukKiWon institutu, koji je nastavno središte nove organizacije WTF – World TaeKwonDo Federation, osnovana 1973. ( ITF osnovana ranije 1966. ).
Kuk-Ki-Won je središnji edukacijski institut za podučavanje i registraciju isnstruktora, majstora, tehničkih zvanja i licenci za natjecanja ( neka vrsta Sportskog Univerziteta ).
WTF odmah po osnivanju organizira 1. Svjetsko prvenstvo u Seulu 1973. g. te 2.SP 1975. na koje dolazi i ekipa iz bivše SFRJ.
Ekipa Jugoslavije, svi članovi iz Hrvatske bila je 1974. na 1.SP verzije ITF u Kanadi; Nije bilo zaštitne opremme na ruku-nogu;
Pravila natjecanja po verziji WTF ( taekwondo klasični način ) u borbama su sa zaštitom na tijelu – oklop ili pancir(ka), kao okvir od kože s umetcima od bambusa ili novije poliuretana, te u početku gola šaka i noga, po sistemu punog kontakta udarcima iznad pojasa, a bod je udarac koji izazove pomak iz ravnoteže udarenog borca.
Kasnije su dodane meke tanke kožne rukavice za šaku i kožne meke tanke navlake na rist i stopalo ( nanožnice) te zaštita za podlaktice, potkoljenice i kaciga. Revoluciju su unijeli “elektronski” oklopi s dodirnim davačima ( dodirni – taktilni senzori ) u oklopu, te u navlakama za stopalo, koji bežično radiovalovima ( RF RadioFrequency ) signaliziraju pogodak i olakšavaju bodovanje i suđenje. Kako je nakon OI u Ateni taekwondo svrstan u za publiku neatraktivne sportove, u novije vrijeme traži se načine kako povećati zanimljivost za publiku, te uključivanje medija i sponzora-donatora, pa je uveden sustav više bodova za atraktivan udarac nogom u glavu ili iz okreta ili iz skoka, uvedena su tzv. tehnička natjecanja u sastavima-formama, te ekipni ( timski) sustav u ‘kyorugy = borbe ( 5+1 u timu ) koji je promoviran na 2.World Games Combat Sports, Petersburg-Russia, u organizaciji SportAccord ( medijsko ime za GAISF-AGFIS ).
WTF ima 8 težinskih kategorija, a na Olimpijske igre ide s po dvije spojene kategorije, samo 4 muške i 4 ženske. Iz nepoznatih razloga nije u sustav natjecanja u početku ukomponirano natjecanje u izvođenju borilačkih sastava “Paterns” / Forme-Hyoong, izgovor hjung ili hjong /; ( ili Poomse novi WTF termin; Tull novi ITF termin ). I druge borilačke organizacije ( IF ) imaju svoje grane “Forme” ( Paterns).
WTF 1975. postaje IF ( International Sport Federation) član GAISF/ AGFIS Glavna skupština međunarodnih sportskih saveza – General Assembly – Association of International Sports Federation, a od 1980. i član IOC-MOK Međunarodnog olimopijskog odbora, te World Games No 1. ( Svjetske igre broj 1., tj. igre “neolimpijskih sportova” ); 1980. WTF je primljen u IOC na zasjedanju IOC u Moskvi. 1988. je TAEKWONDO demo-sport na Olimpijadi u Seulu – Koreja. Na OI Seul nastupa tekvondo ekipa bivše SFRJ, uz sponzortvo tvrtke COLON.
Osim u formama i pravilima sportske borbe, dva glavna stila ( grane ) taekwondoa se razlikuju i po nazivlju, te osnovnim tehnikama. Kukki-taekwondo se trenira u Južnoj Koreji]], dok je u Sjevernoj Koreji prisutan zasad samo ITF taekwondo verzija s Chang Hon formama ( tek od 1980.). KukKiWon institut osnovan je 1972. u J. Koreji. Taekwondo u DPRK dolazi tek 1980. prikazom na skupu emigranata, a dotle se je naziv Tang-Su i Kyok-Sul. Od 1983. instruktori iz DPRK odlaze širom svijeta, a na ITF SP u Budimpešti 1988. nastupa DPRK.
Kuk-Ki-Taekwondo je nastao kroz napore korejske organizacije za taekwondo ( KTA ) da objedine različite korejske udaralačke borilačke vještine. KukKiWon je stvoren 1972. godine, kao organizacija-institucija-edukacijska ustanova koja se brine o tehničkom dijelu taekwondoa i njegovom standardizacijom. Svjetska krovna organizacija WTF Wortld TaeKwonDo Federation ( Svjetski tekvondo savez), nastaje godinu poslije, 1973., i danas je KTA samo jedna od članica WTF-e. Treba napomenuti da se WTF isključivo bavi organizacijom sporta tj. turnira i da se ne bavi izdavanjem certifikata za instruktore, tehničkih zvanja-pojaseva ( DAN majstorska tehnička zvanja) ili razvojem formi-sastava, za što je zadužena eduakcijska organizacija Institut Kuk-Ki-Won ( osnovan po uzoru na KODOKAN institut za judo, odnosno HOMBU-DOJO za aikido ). Za nastup na WTF turnirima i olimpijskim igrama potrebno je imati službenu potvrdu o zvanju, izdanu od Kukkiwona, a dodatno za neke turnire i posebnu A ili G licencu za sportaše.
ITF International TaeKwon-Do Federation je nešto starija organizacija, koja je osanovana uz predstavnike 11 zemalja i prvi predsjednik je general Choi Hong Hi 1966. General Choi Hong Hi je uspio nametnuti svoj isključivi stil Oh Do Kwan i sustav formi Chang Hoon, kao jedini “Ortodoksni” ( pravi), što je izazivalo otpor kako u Koreji još više kod instruktora izvan Koreje. Tako je napustio Korea Taekwondo Association i premjestio sjedište ITF-e u Kanadu; reakcija je otpor, u Koreji je osnovana WTF 1973.
ITF od 1966. sam izdaje potvrde-certifikate o zvanjima i organizira međunarodne turnire. WTF certifikate izdaje Kuk-Ki-Won (1972).
Nakon smrti generala Choi Hong Hi-ja ( 2002), ITF se dijeli na tri konvergentne-ravnoravne-usporedne organizacije, sjevernokorejski ITF koji vodi Chang Ung predstavnik DPRK u IOC-u, tzv. ITF Wienna “bečki” ITF, ITF Rome “rimski” predsjednik Pablo Trajtenberg ( prije pok.Tran poginuo u potresu Haiti) i “montrealski” ITF-Orhodox predsjednik sin osnivača Choi Jung Hwa ( ova verzija dobila je u J.Koreji sljedništvo ITF-e iz 1966. ). Te tri organizacije tvrdile su da su prave nasljednice Choi-eve ITF-e. Dodatak uz verziju je prema gradovima u kojima su održani kongresi po “razlazu” ( Rim, Beč, Monteal ).
U međuvremenu u Južnoj Koreji je 2010. održano SP ITF-e verzije ITF-Orthodox ( Choi Jung Hwa) i zajednički ITF-WTF World TaeKwonDo Festival, kao aktivnost “približavanja”.
Međutim nakon toga opet u Koreji nastaje frakcija koja se naziva “originalni tekvondo” kroz ITF-HQ i ITF-1955 ( 1955. se prvi put spominje ime taekwondo, prihvaćeno tek 1965. ). S druge strane je “zatvorenost” DPRK – Sjeverne Koreje, upitna je budućnost te frakcije koja se razvija tek od 1983. ( tada je demo-ekipa od 16 instruktora iz DPRK gostovala u 10 gradova bivše Jugoslavije i u Mađarskoj ).
U ovom trenutku je budućnost frakcija ITF-e upitna. ITF-instruktori svih frakcija vježbaju “vještinu” ( Martial Arts ), na turnire idu sve više po sportskim pravilima v.WTF, american-boxing ili kick-boxing i savate “french foot-boxing” ( savate-assaut i savate-forme ).
Otkako je taekwondo borba po WTF pravilima postala olimpijska disciplina, kukki-taekwondo je prilično ojačao jer su mnogi borci prešli na kukki-taekwondo kako bi imali pravo nastupa na olimpijskim igrama. To je jedan od razloga zašto je kukki-taekwondo danas daleko najpopularniji stil taekwondoa. Treba reći kako je po broju zemalja koje priznaju WTF taekwondo sport broj 2 odmah iza nogometa, no po broju registriranih natjecatelja je sedmi jer ne mogu se svi vježbači-praktikanti i natjecati kao u nogometu.
Posljednja želja generala Choi Hong Hi-ja, konačno ujedinjenje taekwondoa, mogla bi se ostvariti jer WTF i frakcije ITF trenutno vode razgovore o ujedinjenju i ujednačavanju tehničkih razlika, no mala je vjerojatnost jer frakcije ITF su bliže konceptu “Martial Arts“, a WTF konceptu “World Combat Sport“.
Zanimljivo bi bilo kada bi WTF uveo drugu granu sportskog borenja, kao neolimpijsku: olimpijski ili klasični stil, i slobodni ili otvoreni stil; tehničke sastave ili forme: tehničke, oružjem, kreativne uz glazbu; samoobrane Hosin-Sul. Nešto se u tom smjeru proba: na 2.Svjetskim igrama borilačkih sportova WTF je promovirao natjecanja ekipa država u borbama ( 5+1 član tima).
WTF sada ima i međunarodne tehnička prvenstva – forme i kreativne forme uz ritam glazbe.?
Taekwondo isključivosti dovele su do nastanka “modernih” varijanti borenja tzv. “American Free-Style Karate & KickBoxing”, “American Free Foot-Fighting” koji uzimaju tehniku i forme iz taekwondoa, a i japanski karate-do je “preuzeo” tehniku i zaštitu od ITF-e … WTF ne bi ništa izgubio, samo dobio na dodatnoj masovnosti jer objektivno: karate-do, kickboxing, ju-jitsu, savate, muai-thai su nakon XX. stoljeća gotovo isti kao raniji ITF-taekwondo i od njega su preuzeli ( kopirali ) velik dio tehnike, metodlogiju treninga, a neki i zaštitnu opremu na ruke i noge ( sadašnji karate-do i ju-jutsu … oprema je kao prvotna Jhoon-Rhee: Safe-T-Kick, Safe-T-Hand ).
Osim WTF grane i velike konvergentne grupe organizacija ( verzija-frakcija ) ITF-e, postoje i mnoge druge, poput AIMAA, ITA, TAGB, ATA itd., ali nijedna od njih nema širi međunarodni značaj, osim možda AIMAA – Action International Martial Arts Association, promotor He Il Cho ( HI IL ČO ), koji jednako promovira ITF i WTF, te od 1988. priređuje Otvoreno SP, tzv. OPEN TAEKWONDO.
Preuzeto sa: https://hr.wikipedia.org/wiki/Taekwondo
